Zamość - Miasto idealne
Zamość jest w skali Polski wyjątkowym przedsięwzięciem urbanistycznym. Po pierwsze dlatego, że zrealizowano je według projektu architekta Bernardo Morando, który zmaterializował z dala od swej ojczyzny włoską koncepcję miasta renesansowego, a po wtóre, że tak wiele efektów tych prac w dobrym stanie przetrwało do obecnych czasów. To spowodowało, że Zamość w 1992 roku został wpisany na prestiżową listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO obok szeregu najbardziej znanych zabytków naszej planety.
Budowa Zamościa rozpoczęła się w 1580 roku na przestronnym miejscu nad rzeką Łabuńką. Przez kilkadziesiąt kolejnych lat uformowano potężne mury obronne, które chroniły miejsce życia fundatora z rodziną w wyniosłym pałacu, jak i mieszczan zajmujących domy wzdłuż regularnie rozplanowanych ulic i trzech rynków: Wielkiego, Solnego i Wodnego. Niemal od początku miasto zamieszkiwali ludzie różnych nacji i wyznań, o czym wciąż przypominają zachowane – synagoga i cerkiew. Z kolei społeczność katolicka dysponowała i dysponuje kilkoma świątyniami, z których na pierwszy plan wysuwa się zrekonstruowana i odnowiona katedra.
W czasach, kiedy wojny były czymś powszednim, obronność miasta miała kluczowe znaczenie. Zamojskie umocnienia wykonano tak solidnie, że żaden wróg nie zdołał ich pokonać szturmem bezpośrednim, mimo usilnych prób Kozaków Chmielnickiego w 1648 roku, Szwedów w czasie „Potopu”, czy bolszewików w 1920 roku. Zasadnicze prace fortyfikacyjne wykonane w latach 1586– 1638 skorygowano i unowocześniono w I połowie XIX wieku pod kierunkiem francuskiego inżynieraJana Mallet-Malletskiego, kiedy to powstały raweliny, nadszańce, nowe bramy oraz rotunda, zlokalizowana pół kilometra na południe od głównej twierdzy. Jednak wobec faktu wynalezienia dział z lufami gwintowanymi, które z łatwością kruszyły ceglane mury, władające wówczas Zamościem władze carskie zdecydowały w 1866 roku o likwidacji twierdzy. Dla ograniczonego wojskowymi rygorami miasta oznaczało to możliwość terytorialnego i ludnościowego rozwoju.
Jeszcze w XX–leciu międzywojennym przeprowadzono niewielkie prace naprawcze zabytków na Starym Mieście, jednak zakrojone na szerszą skalę roboty konserwatorskie odbyły się dopiero w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Najlepszy czas dla zamojskich zabytków rozpoczął się w roku 2011, kiedy ze wsparciem ogromnych środków Unii Europejskiej rozpoczęto gruntowną renowację i częściową rekonstrukcję zaniedbanych lub nieistniejących fragmentów umocnień. Zamość zyskał wtedy wygląd zbliżony do tego sprzed setek lat. Wostatnim czasie remontu doczekał się też jeden z najbardziej oryginalnych elementów obronnych twierdzy, a mianowicie rotunda, która podczas II wojny światowej wykorzystywana była jako hitlerowski obóz przejściowy, gdzie śmierć poniosło około 8 tysięcy osób.
Wokół Starego Miasta rozciąga się nowoczesne i piękne miasto, najważniejsze w południowej części Lubelszczyzny. Zamość jest coraz lepiej powiązany komunikacyjnie z resztą kraju, zwłaszcza trasami samochodowymi, wśród których najważniejsza to prowadząca do Warszawy i na Ukrainę droga krajowa Nr 17. Wygodny dojazd jest nader ważny, gdyż istotnym elementem tutejszej gospodarki jest turystyka.
Co roku tysiące ludzi odwiedzają piękne zabytkowe miasto, często łącząc przyjazd w te strony z wizytą na Roztoczu, którego magnesem są długie wstęgi pól, tradycyjne wsie oraz ciekawe miejscowości pełne zabytków. Oba obiekty – magnacki Zamość i sielskie Roztocze świetnie uzupełniają się nawzajem, skutecznie kusząc gości urozmaiconą ofertą wypoczynku.